Per jaar vinden op de Nederlandse snelwegen gemiddeld duizend vrachtwagenongevallen plaats, waarbij circa 23 doden en 105 ernstig gewonden vallen. Bovendien zijn de slachtoffers meestal de andere weggebruikers. Dit was voor de Onderzoeksraad voor Veiligheid aanleiding om een onderzoek te starten. Op basis van een analyse van alle dodelijke vrachtwagenongevallen op snelwegen tussen 2007 en 2012 heeft de Onderzoeksraad elf vrachtwagenongevallen op snelwegen uit de periode oktober 2011 en januari 2012 onderzocht.
Verminderde alertheid is een belangrijke oorzaak van vrachtwagenongevallen op snelwegen. Dat blijkt uit het rapport 'Vrachtwagenongevallen op snelwegen', dat de Onderzoeksraad voor Veiligheid vandaag heeft gepubliceerd. Andere oorzaken zijn klapbanden, filestaartaanrijdingen en onduidelijkheid rond spitsstroken. Werkgevers helpen hun chauffeurs te weinig bij het voorkomen van de ongevallen, terwijl ook de werkgevers verantwoordelijkheid dragen voor de verkeersveiligheid.
Oorzaken
Verminderde alertheid is een belangrijke oorzaak van vrachtwagenongevallen op snelwegen; het speelt aantoonbaar een rol bij 10 tot 25 procent van de ongevallen. Verminderde alertheid wordt veroorzaakt door vermoeidheid, bijvoorbeeld als gevolg van lange en onregelmatige rijtijden of slechte slaapkwaliteit. Chauffeurs en bedrijven denken ten onrechte dat het naleven van de rij- en rusttijden genoeg is om vermoeidheid te voorkomen. Uit berekeningen van Rijkswaterstaat blijkt dat er in Nederland een tekort van 1800 vrachtwagenparkeerplaatsen bestaat, waardoor chauffeurs te weinig gelegenheid hebben om de vereiste rust te nemen. Daarnaast zijn chauffeurs minder alert door afleiding in de cabine omdat zij bellen, de boordcomputer gebruiken of eten en drinken pakken. Twee derde van de dodelijke kop-staartbotsingen met vrachtwagens gebeurt bij beginnende files. Ook hier speelt verminderde alertheid een grote rol.
Matrix
Bij opkomende files tonen de matrixborden boven snelwegen soms maximumsnelheden die afwijken van de werkelijk gereden snelheden. Bovendien ontbreekt duiding van de oorzaak van de snelheidsvermindering (file, wegwerkzaamheden, et cetera). Hierdoor kan het systeem verkeerde verwachtingen wekken, waardoor het risico op aanrijdingen groter wordt.
Veel chauffeurs denken dat na een klapband op het voorwiel een ongeval onvermijdelijk is. Verlies van controle over het voertuig kan de chauffeur echter voorkomen door bij een klapband de juiste handelingen te verrichten en niet meteen te remmen. Bovendien kunnen klapbanden voorkomen worden door de bandenspanning continu te monitoren.
Het onderzoek waarschuwt dat spitsstroken aanvankelijk een voordeel opleveren voor de verkeersveiligheid vanwege de extra capaciteit, maar dat zij door de verwachte groei van de verkeersintensiteit in de toekomst juist onveiliger worden.
Aanbevelingen
Het wegtransport staat onder economische druk. Het rapport en de aanbevelingen van de Onderzoeksraad komen op een moment dat er weinig financiële ruimte is om alle veranderingen door te voeren. Toch mag de verkeersveiligheid hierdoor niet in de verdrukking komen en is het van belang dat het aantal doden en ernstig gewonden door vrachtwagenongevallen op snelwegen afneemt. Bovendien kosten niet alle maatregelen veel geld.
De Onderzoeksraad voor Veiligheid vindt dat de branche- en ondernemersorganisaties in de transportsector maatregelen moeten nemen die chauffeurs in staat stellen om veilig deel te nemen aan het verkeer. De minister van Infrastructuur en Milieu moet zorgen dat er voldoende vrachtwagenparkeerplaatsen zijn; dat verkeersveiligheid een verplicht onderdeel is van de nascholing van vrachtwagenchauffeurs; dat informatievoorziening boven de snelwegen verbetert en dat geen nieuwe spitsstroken aangelegd worden totdat duidelijk is bij welke verkeersintensiteit de spitsstrook een nadelig effect heeft op de verkeersveiligheid.
Waar het gaat om verkeersveiligheid geven politie en inspectiediensten weinig prioriteit aan handhaving van en toezicht bij vrachtvervoer op de weg. De pakkans is laag, waardoor bedrijven en chauffeurs soms bewust risico's nemen. De Onderzoeksraad vindt daarom dat de minister van Infrastructuur en Milieu en de minister van Veiligheid en Justitie gezamenlijk het toezicht moeten verbeteren.
Tips: Hoe voorkom je vermoeidheid en afleiding?
Bedrijven
- Informeer chauffeurs over de oorzaken en gevolgen van vermoeidheid en het bevorderen van persoonlijke leefomstandigheden en levensstijl.
- Houd bij het plannen rekening met het bioritme van de chauffeur. Zeker bij het wisselen tussen dag-en nachtroosters.
- Verwacht niet dat een chauffeur altijd direct telefoontjes of berichten van het bedrijf kan beantwoorden. Zijn aandacht hoort op de weg gericht te zijn.
Chauffeurs
- Probeer bij opkomende slaperigheid kort te slapen. Een powernap (tussen 10 en 30 minuten slapen) is zeer effectief tegen slaperigheid.
- Voorkom afleiding door telefoneren, contact met de werkgever, het bedienen van apparatuur, etc.
- Overleg met de planner en de werkgever over persoonlijke omstandigheden zoals een begrafenis of een bruiloft.